เกร็ดประวัติพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) ๑.

๑. พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางหูร) เป็นผู้กตัญญููรู้คุณผู้มีอุปการะคุณ

จากข้อความในหนังสือศรีสุนทราณุประวัติ ซึ่งเขียนโดย น.ห.หลวงมหาสิทธิโวหาร บุตรชายคนโตของพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) พิมพ์แจกในการพระทานเพลิงศพพระยาศรีสุนทรโวหาร น้อย อาจารยางกูร)เมื่อวันที่ ๑๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ ๒๔๓๘ (จ.ศ ๑๒๕๗ ร.ศ.๑๑๔)
ตอนหนึ่งมีใจความว่า
ในขณะที่พระน้อย (พระยาศรีสุนทรโวหาร) สอบได้เปรียญธรรม ๕ ประโยค ขณะอุปสมบทอยู่ที่วัดสเกษนั้น
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นที่ทรงโสมนัศยินดีเปนที่ยิ่ง ด้วยเดิมที่วัดสเกษในสมัยนั้นขาดเปรียญมาหลายสิบปีแล้ว ครั้งนี้ท่านมาเป็นเปรียญขึ้นในวัดสเกษ แลมีอาจารยะมารยาตรอันสุภาพเรียบร้อย เป็นที่เฉลิมพระราชศรัทธาจึงได้เปนที่ทรงยินดี ให้ถาปนาวัดสเกษรื้อกุฎีเก่าอันที่รกรุงรังด้วบฝาจากฝาไม้ไผ่นั้นเสีย แล้วก่อสร้างกุฎีตึกใหม่ ให้เป็นที่เสนาศนอันงดงาม แลก่อภูเขาทองในปีนั้นด้วย


ครั้งนั้นท่านได้ถวายพระพรขอโยมผู้ชายของท่าน ซึ่งยังต้องรับราชการอยู่ที่เมืองฉเชิงเทรา ให้พ้นจากราชการหัวเมืองโดยความกตัญญูกัตะเวที ที่ท่านจะสนองคุณโยมผู้ชายของท่าน พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ก็ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ พระราชทานพระบรมราชานุญาตถวายตามประสงค์

(ใช้ตัวสะกดตามอักขระเดิมตามต้นฉบับ)

ขอขอบคุณภาพจากอินเทอร์เนท

ครั้งนั้นท่านได้ถวายพระพรขอโยมผู้ชายของท่าน ซึ่งยังต้องรับราชการอยู่ที่เมืองฉเชิงเทรา ให้พ้นจากราชการหัวเมืองโดยความกตัญญูกัตะเวที ที่ท่านจะสนองคุณโยมผู้ชายของท่าน พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ก็ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ พระราชทานพระบรมราชานุญาตถวายตามประสงค์

(ใช้ตัวสะกดตามอักขระเดิมตามต้นฉบับ)


โยมผู้ชายของท่านคือ หลวงบันเทาทุกขราษฎร์ (ไทย) กรมการเมืองฉเชิงเทรา พี่ชายใหญ่ของท่านพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร)

ต่อมาหลวงบันเทาทุกขราาฎร์ (ไทย)มีภรรยา ๒ คน ชื่อ คล้าย และชื่อสร้อย มีบุตรธิดา รวม ๑๐ คน โดยธิดา คนที่ ๓ เป็นหญิงชื่อเอี่ยม ได้สมรสกับหลวงจ่าเมือง (อ้น ) มีบุตรธิดา ๗ คน คนที่ ๑ เป็นหญิงชื่อเล็ก ต่อมาคือคุณหญิงเล็กปลีหจินดาสวัสดิ์ โดยหลวงจ่าเมือง (อ้น) เป็นพระยาปลีหจินดาสวัสดิ์ นายอำเภอเมืองฉะเชิงเทรา คนที่ ๑
และมีบุตรธิดา ๒ คน โดยธิดา ชื่อ ปุย
ธิดา ที่ชื่อปุย ได้สมรสกกับพระอินทรสา (ตรอง อินทรวสุ) เจ้าเมืองฉะเชิงเทรา คนที่ ๔
ต่อมาลูกหลานของหลวงบันเทาทุกขราษฏร์ ได้แตกสายตระกูลเป็นศีิริโวหาร ศิริสุนทร

พลอยโพยมได้ ติดต่อกับสายตระกูล อินทรวสุ ได้รับทราบข้อมูลจาก หนึ่งสี่ของผู้จัดการมรดกตระกูลอินทรวสุ ว่าพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) ได้ยกที่ดินแปลงหนึ่งในจังหวัดฉะเชิงเทราให้กับรุ่นหลานของหลวงบันเทาทุกขราษฏร์
ซึ่งพลอยโพยมนำมาเล่าสู่เพื่อประกอบเรื่องความกตัญญูของพระยาศรีสุนทรโวหารที่มีต่อพี่ชายคนโตของท่าน ทั้งที่พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร)เองก็มีบุตรธิดา ถึง ๖ คน

“เมรุปูนวัดสระเกศ” เป็นเมรุที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้สมเด็จพระยาบรมมหาพิชัยญาติ (ทัต บุนนาค) แต่ครั้งยังเป็นพระยาพิพัฒน์รัตนราชโกษา เป็นนายช่างสร้างเมรุด้วยการก่ออิฐถือปูน

“เมรุปูน” ถือได้ว่าเป็นเมรุเกียรติยศที่พระเจ้าแผ่นดินทรงเสด็จพระราชดำเนินไปพระราชทานเพลิงศพตั้งแต่รัชกาลที่ ๓ เช่นเดียวกับเมรุราชอิศริยาภรณ์ ที่ตั้งอยู่ในวัดเทพศิรินทราวาสปัจจุบัน

เมรุปูนวัดสระเกศ ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้สร้างขึ้นนี้ เพื่อใช้สำหรับพระราชทานเพลิงพระศพเจ้านาย และศพข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ ที่มีการก่อสร้างอย่างปราณีตสมบูรณ์ยิ่งกว่าเมรุปูนของวัดอรุณราชวราราม และวัดสุวรรณาราม ที่ได้สร้างมาก่อนหน้านี้แล้ว เมรุปูนวัดสระเกศ

ขอขอบคุณข้อมูลและภาพจากhttp://www.vcharkarn.com/vcafe/208625

ขอขอบคุณภาพจากhttp://www.tartoh.com

๒.  สายตระกูลพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร)

พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย) สมรสกับคุณหญิงศรีสุนทรโวหาร (แย้ม) มีบุตรธิดาตามคำบอกเล่า ๖ คน
๑. บุตรชายคนโตชื่อ ห่วง ได้เข้ารับราชการ เป็น ขุนวิทยานุกูลกวี หลวงมหาสิทธิโวหาร
๒. เป็นหญิงชื่อสุ่น สมรส
๓. เป็นชายชื่อชุบ อาจารยางกูร
๔. เป็นหญิงชื่อเยื้อน (คุณหญิงเยื้อน สมรสเป็นภรรยาคนแรกของนายพลเรือตรีพระยาราชสงคราม (กร หงสกุล ) ไม่มีบุตรธิดา ก่อนสิ้นชีวิต
๕. เป็นชายชื่อหลวงศุภนัย
๖. เป็นหญิงชื่อเล็ก สมรส เป็นภรรยาคนแรกของนายโป๋ คอมันตร์ ต่อมาได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น พระยาพิพากษาสัตยาธิปตัย ตำแหน่งองคมนตรีในรัชกาลที่ ๖ และ ในรัชกาลที่ ๗ ก่อนสิ้นชีวิตมีบุตรชาย ๑ คน คือนายอาบ คอมันตร์

ขอขอบคุณภาพจากhttp://board.postjung.com/653996.html

๓.นามสกุล อาจารยางกูร เป็นนามสกุลที่ได้ขอพระราชทานนามสกุลดังนี้

บุตรชายคนโตของพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูรฉ ชื่อ ห่วง ได้เข้ารับราชการเป็น ขุนวิทยานุกูลกวี ภายหลังได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นหลวงมหาสิทธิโวหาร
ซึ่งในปี พ.ศ. ๒๔๓๘ หลวงมหาสิทธิโวหารมีตำแหน่งปลัดนั่งศาล กรมพระอาลักษณ์ และผู้ช่วยราชการในกรมไปรษณีย์ ซึ่งจะได้เลื่อนบรรดาศักดิ์และตำแหน่งงาน สูงขึ้นไปเพียงใด ไม่ปรากฏหลักฐาน

หลวงมหาสิทธิโวหาร มีบุตรชาย ชื่อหวน ในปี พ.ศ. ๒๔๕๗ นายร้อยโทหวน ผู้บังคับกองตำรวจภูธรเมืองปราณบุรี ได้ขอพระราชทานนามสกุลจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และได้รับพระราชทานนามสกุลในลำดับที่ ๑๔๕๗ ว่า อาจารยางกูร Acha^rya^nkura ต่อมานายร้อยโทหวน ได้เลื่อนตำแหน่งเป็น ร.ต.อ. ขุนประทุมคามพิทักษ์ ผู้กำกับการตำรวจเมืองร้อยเอ็ด (ข้อมูลจากพ.ต.ต. ชำนาญ ฉายะบุตร หลาน ร.ต.อ.ขุนประทุมคามพิทักษ์)